καλλίνικος

I

Όνομα αγίων της Ανατ. Ορθόδοξης Εκκλησίας.

1. Μαρτύρησε με ξίφος μαζί με τη Βασίλισσα, η οποία στους Συναξαριστές και στα Μηναία αναφέρεται ως Καλλινίκη. Η μνήμη του τιμάται στις 22 Μαρτίου.

2. Καταγόταν από την Κιλικία. Μαρτύρησε στη Γάγγρα, όπου τον έριξαν σε καμίνι. Η μνήμη του τιμάται στις 29 Ιουλίου.

3. K. o μάγος. Έδωσε δηλητήριο στον μάρτυρα Μελέτιο και, όταν είδε ότι αφού το ήπιε εξακολουθούσε να ζει, έγινε και αυτός χριστιανός. Μαρτύρησε με αποκεφαλισμό. Η μνήμη του τιμάται στις 24 Μαΐου.

4. Μαρτύρησε με τον Λεύκιο και τον Θύρσο στην Απολλωνία της Φρυγίας, στα χρόνια του αυτοκράτορα Δεκίου (3ος αι. μ.Χ.). Η μνήμη τους τιμάται στις 14 Δεκεμβρίου.

5. Βλ. λ. Καλλίνικος. Όνομα πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως (1.).

II

Όνομα πέντε πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως.

1. Κ. Α’ (; – περ. 705). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (693-705). Τυφλώθηκε από τον Ιουστινιανό B’ και εκτοπίστηκε στη Ρώμη όπου και πέθανε στη φυλακή. Η Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο. Η μνήμη του τιμάται στις 23 Αυγούστου.

2. Κ. B’ o Ακαρνάν (Καστανιά, Άγραφα 1630; – 1702). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1688, 1689-93, 1694-1702). Υπήρξε μαθητής του διάσημου λογίου Ευγένιου Γιαννούλη του Αιτωλού. Διετέλεσε μητροπολίτης Προύσης. Κατά τη δεύτερη πατριαρχία του (1691) καταδίκασε το περί μετουσιώσεως σύνταγμα του Ιωάννη Καρυοφύλλη.

3. Κ. Γ’ (Ζαγορά, Πήλιο 1713 – 1792). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1757). Σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη και υπηρέτησε ως κληρικός στο πατριαρχείο· το 1744 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Προϊλάβου. Τέσσερα χρόνια αργότερα παραιτήθηκε και επέστρεψε στην Πόλη, όπου σύντομα τέθηκε επικεφαλής της ομάδας που αντιπολιτευόταν τον τότε πατριάρχη Κύριλλο E’ και τον ευνοούμενό του μοναχό Αυξέντιο. Το 1757 εξελέγη πατριάρχης, κατόρθωσε όμως να παραμείνει στον θρόνο μόλις για έξι μήνες, εξαιτίας της αντίδρασης του φανατισμένου από τον Κύριλλο και τον Αυξέντιο πλήθους. Καθαιρέθηκε και εξορίστηκε στη Λήμνο και ύστερα στο Σινά. Αργότερα (1762) του επιτράπηκε να εγκατασταθεί στην πατρίδα του, Ζαγορά. Εκεί ο Κ. επιδόθηκε για τριάντα χρόνια σε κάθε είδους μελέτες και συγγραφές, σχεδόν όλες ανέκδοτες. Εκτός από διάφορες θεολογικές πραγματείες και εκκλησιαστικούς λόγους, συνέθεσε με εκπληκτική στιχουργική ευχέρεια πολλούς έμμετρους λίβελους, κωμωδίες, επιγράμματα και εκκλησιαστικές παρωδίες, για να στηλιτεύσει τους αντιπάλους του ΚυριλλίτεςκαιΑυξεντιανούς και για να διακωμωδήσει τις ιδέες τους. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν οι αυτοβιογραφικές του σημειώσεις, ένα οδοιπορικό της μονής Σινά, ένας κατάλογος λογίων και επιφανών ανδρών της εποχής του και προπάντων τα πολυάριθμα χρονικά του σημειώματα, που αποτελούν σπουδαία πηγή για την ιστορία της Θεσσαλομαγνησίας κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αι.

4. Κ. Δ’ (; – περ. 1810). Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1801-6, 1808-9). Καταγόταν από τα Μουδανιά της Μικράς Ασίας. Διετέλεσε μητροπολίτης Αδριανουπόλεως (1780-92) και Νικαίας (1792-1801). Προστάτευσε τα γράμματα, ενίσχυσε την οργάνωση πολλών σχολείων και φρόντισε για την ανοικοδόμηση του ναού της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα.

III

Όνομα ιστορικών προσώπων.

1. Βασιλιάς της Κομμαγηνής (2ος αι. π.Χ.). Βλ. λ. Αντίοχος. Όνομα βασιλιάδων της Κομμαγηνής (1.).

2. Σύρος σοφιστής και ρήτορας (3ος αι. μ.Χ.). Δίδαξε στην Αθήνα και έγραψε διάφορα συγγράμματα στην ελληνική γλώσσα, ανάμεσα στα οποία την Ιστορία της Αλεξανδρείας, από την οποία έχουν διασωθεί αποσπάσματα.

3. Αρχιτέκτονας (7ος αι. μ.Χ.). Καταγόταν από την Ηλιούπολη της Συρίας. Περίπου το 673 μ.Χ., επί Κωνσταντίνου Πωγωνάτου, βοήθησε με το υγρόν πυρ –του οποίου λέγεται ότι ήταν ο εφευρέτης– στην καταστροφή του αραβικού στόλου που απειλούσε την Κωνσταντινούπολη.

IV

Όνομα μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

1. Κ. Δεληκάνης (Λέσβος 1852 – Κωνσταντινούπολη 1934). Μητροπολίτης Καισαρείας (1932-34). Έγραψε τις αξιόλογες μελέτες Συλλογή εγγράφων των πατριαρχικών κωδίκων και Περικοπές Ευαγγελίων.

2. Κωνσταντίνος Καρούσος (Βαρθολομιό Ηλείας 1926 –). Μητροπολίτης Πειραιά (1978-). Σπούδασε στη θεολογική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αφού υπηρέτησε ως λαϊκός ιεροκήρυκας στις μητροπόλεις Ηλείας και Πατρών, χειροτονήθηκε διάκονος (1956) και στη συνέχεια πρεσβύτερος (1959). Διετέλεσε ιεροκήρυκας του ναού Ταξιαρχών του Αμαλιείου Ιδρύματος (1959), ηγούμενος της μονής Βαρλαάμ Μετεώρων, ιεροκήρυκας Τρικάλων (1961) και κατόπιν της αρχιεπισκοπής Αθηνών (1962-75). Παράλληλα άσκησε καθήκοντα γενικού διευθυντή κατηχητικών σχολείων της αρχιεπισκοπής, δίδαξε ως καθηγητής στο Φροντιστήριο Κατηχητών (1968-75), διετέλεσε μόνιμο μέλος των Συνοδικών Επιτροπών Νεότητας και Μοναχισμού (1967-80), γενικός διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας (1976) και εκδότης της Εκκλησιαστικής Αλήθειας (1976-84). Ίδρυσε την αδελφότητα Η Χρυσοπηγή, τον σύνδεσμο Ο Ιερός Χρυσόστομος και τη συνοδική μονή Παναγία η Χρυσοπηγή, της οποίας είναι ισόβιος ηγούμενος. Το 1975 εξελέγη τιτουλάριος επίσκοπος Ρωγών και το 1978 μητροπολίτης Πειραιά, όπου έχει επιτελέσει πολύ σημαντικό πνευματικό, κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Συγκεκριμένα, στην περιφέρειά του λειτουργούν θεατρικές σκηνές, δημοτικό σχολείο, παιδικός σταθμός, κατασκηνώσεις αρρένων και θηλέων, ραδιοφωνικός σταθμός με 24ωρο πρόγραμμα (ο πρώτος εκκλησιαστικός σταθμός), ενώ εκδίδεται και το μηνιαίο περιοδικό Πειραϊκή Εκκλησία (30.000 τεύχη) κ.ά. Έχει γράψει δεκάδες βιβλία, ενώ άρθρα και μελέτες του έχουν δημοσιευτεί στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Έχει λάβει πολλές τιμητικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων παράσημα των πατριαρχείων Ιεροσολύμων, Αντιοχείας και Μόσχας, το χρυσό μετάλλιο Ερυθρού Σταυρού, της Πειραϊκής Λέσχης κ.ά.

2. Αλεξανδρίδης (Φανάρι Κωνσταντινούπολης 1926 –). Μητροπολίτης Λύστρων (1970-79, 1985-), Υπέρτιμος και Έξαρχος Λυκαονίας. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης (1949) και μετεκπαιδεύτηκε στη Ρώμη (1966-68). Το 1949 χειροτονήθηκε διάκονος και υπηρέτησε διαδοχικά ως αρχιδιάκονος στη μητρόπολη Πριγκιποννήσων (μέχρι το 1958), ως τριτεύων (1958-64) και στη συνέχεια ως δευτερεύων και αρχιδιάκονος του Οικουμενικού Πατριαρχείου (από το 1964). Διετέλεσε επίσης μέγας πρωτοσύγκελος του οικουμενικού θρόνου (1970-72) και μητροπολίτης Πριγκιποννήσων (1979-85).

Ο μητροπολίτης Πειραιώς Καλλίνικος (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

-η, -ο (AM καλλίνικος, -ον)

αυτός που σημείωσε λαμπρή και ένδοξη νίκη (α. «τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ καλλινίκων μαρτύρων» β. «καλλίνικοι τῶν ἐμῶν ἐχθρῶν», Ευρ.)

αρχ.

1. αυτός που δοξάζει, που λαμπρύνει τη νίκη («ὕμνον κελάδησε καλλίνικον», Πίνδ.)

2. το ουδ. ως ουσ. τὸ καλλίνικον

η δόξα τής νίκης («ἐν... Νεμέᾳ τὸ καλλίνικον φέρει», Πίνδ.)

3. (το αρσ. ή το ουδ. ως ουσ.) ὁ καλλίνικος ή τὸ καλλίνικον

τραγούδι για αυλό και είδος χορού.

[ΕΤΥΜΟΛ. < καλλ(ι)-* + νικος (< νίκη), πρβλ. αριστό-νικος, φιλό-νικος].